We hebben met z’n allen meer dan ooit last van stress. Volgens het CBS en TNO gaan we bijna richting 1 op de 5 werknemers met burn-out klachten. Daarnaast zijn er universiteiten en hogescholen waar tot wel 1 op de 2 studenten burn-outklachten ervaart. Het is dus belangrijker dan ooit om te zorgen dat we signalen van stress tijdig gaan herkennen. Hoe kun je als HR professional je organisatie ondersteunen hierbij?
Een relatief eenvoudig model dat hiervoor werd ontwikkeld is de ‘omgekeerde U-curve van stress’. In het boek De vitaliteitrevolutie noemen we dit de vitaliteitmeter, omdat het zowel inzicht biedt in stress als vitaliteit. Dit model helpt antwoord te geven op vragen zoals: Wanneer is stress goed voor je? Wanneer niet? En hoe herken je het verschil tussen deze twee?
Je ziet hier een afbeelding van de vitaliteitmeter. Op de horizontale as staat de mate van uitdaging die iemand op een bepaald moment ervaart. Op de verticale as staat het niveau van prestatie: hoe goed je lichaam, brein en geest om kunnen gaan met de uitdaging die voor je ligt.
Het kantelpunt van stress
In de eerste helft van de vitaliteitmeter zie je dat een grotere uitdaging ook een grotere prestatie oplevert. Super! Maar er is een kantelpunt. Als een situatie té uitdagend wordt, kantelt je prestatieniveau. Als na dit punt de ervaren uitdaging blijft toenemen, zul je steeds slechter gaan presteren. Dit kantelpunt op de vitaliteitmeter is essentieel om te herkennen, omdat dit dus het punt is waarop vitaliteit omslaat naar stress. Hoe herken je dit in de praktijk en hoe kun je medewerkers gaan helpen dit beter te herkennen?
Herken het kantelpunt
Eén van de belangrijkste signalen is de verandering in je emotionele staat, al is het vaak op een subtiele manier. Na het kantelpunt zul je meer onplezierige gevoelens hebben dan ervoor. In de linkerzone zijn neutrale of plezierige gevoelens nog dominant. Maar als je goed naar je lijf en gevoel luistert, zul je merken dat je na het kantelpunt al snel (lichte) negatieve gevoelens begint te ervaren, die afkomstig zijn uit je vecht-vlucht systeem: prikkelbaarheid, irritatie, frustratie, boosheid (vechten) of juist piekeren, bezorgdheid, angst of paniek (vluchten).
Als je medewerkers wil helpen dit sneller te herkennen, zul je ze dus moeten helpen deze gevoelens te herkennen om onderscheid te maken waar hun eigen kantelpunt ligt. Je kan ze bijvoorbeeld vragen om terug te denken aan een moment waarop ze nog duidelijk in hun groene, vitale zone zaten. Om daarna vervolgens te kijken: wat is het eerste signaal dat je doorkrijgt wanneer je over het kantelpunt gaat? Zo kun je samen onderzoeken welke signalen de werknemer zelf herkent, bijvoorbeeld lichamelijk (bijv. spanning), emotioneel (bijv. prikkelbaarheid) en mentaal (bijv. negatieve gedachten).
Simpele tips
Door medewerkers aan te moedigen om regelmatig in te checken met hun vitaliteitmeter, kunnen zij steeds sneller herkennen of zij vóór of ná het kantelpunt zitten. Hoe sneller zij vervolgens doorkrijgen wanneer ze over de drempel heen zitten en stress ervaren, hoe sneller zij ook weer terug kunnen bewegen naar de vitale zone.
Daar kun je medewerkers verder bij helpen, door tips te geven vanuit de andere pijlers voor vitaliteit – bijvoorbeeld door lichamelijk even rustig te ademhalen of een prettige interactie op te zoeken met een collega, via (video)bellen. Meer tips en inspiratie hiervoor lees je in De vitaliteitrevolutie!
